LEM-100. Bibliografia Non-fiction S.Lema

[lemolog]

Do Setnej rocznicy Stanisława Lema składam jego ogólnoświatową bibliografię NON-FICTION.

Część polska zawiera już 2080 rekordów: książki, czasopisma, gazety - czyli monografie, artykuły, wywiady, listy, wypowiedzi...
W tym wątku podzielę się ciekawymi materiałami-anegdotami bibliograficznymi, zadam pytania lub poproszę o pomoc, aby bibliografia w wyniku była jak najbardziej kompletna.

Pytanie I.
Tak więc: czy to nie nasz Stanisław Lem jest autorem artykuła niżej?
Czy w "Tygodniku Powszechnym" byli jacyś autorzy czy pracowniki, którzy mogliby tak pisać i podpisywać (St.L.)?
Przecież Lem znalazł się w Krakowie pod koniec lipca 1945 roku. W poszukiwaniu pracy na początku września mógł znalazć się w redakcji "Tygodnika Powszechnego" i zapytać o pracę. Jako test  jemu mogli powierzyć przygotować artykuł o polakach poza granicami Polski po wojnie, co może i zrobił (czy ktoś inny?)...
St.L, Polonia w Niemczech. - Tygodnik Powszechny (Kraków), 1945, nr 26 (16 września), s.4:

[liv]

Do Setnej rocznicy Stanisława Lema składam jego ogólnoświatową bibliografię NON-FICTION.

I git! 
A ja sobie wymyśliłem, by z tej okazji "wyprodukować" Wysoki Zamek z przypisami, zwłaszcza dotyczącymi opisanych tam osób. I jest to na wyciągniecie ręki, choć na razie nieco "wykładam się" na cioci Hani i Mundku.
No, ale jest jeszcze trochę czasu. 

Tak więc: czy to nie nasz Stanisław Lem jest autorem artykuła niżej?

Moim zdaniem to bardzo prawdopodobne. Oczywiście metodą eliminacji, bo dowodu wprost chyba nie będzie.

Czy w "Tygodniku Powszechnym" byli jacyś autorzy czy pracowniki, którzy mogliby tak pisać i podpisywać (St.L.)?

Jedyny Stanisław, który się w tym kręgu wtedy kręci to Stanisław Stomma. Ale to nie "L".
 Innych Stanisławów brak. To główny argument.

Przecież Lem znalazł się w Krakowie pod koniec lipca 1945 roku. W poszukiwaniu pracy na początku września mógł znalazć się w redakcji "Tygodnika Powszechnego" i zapytać o pracę. Jako test  jemu mogli powierzyć przygotować artykuł o polakach poza granicami Polski po wojnie, co może i zrobił (czy ktoś inny?)...

Mógł, zwłaszcza, że rodzina była wtedy w dużej biedzie i każdy grosz się liczył (wszak Stanisław rozważał nawet robotę spawacza). Poza wprawką pisarską, taki zlecony artykuł mógł być formą doraźnej pomocy finansowej (Zofia S-M "matkowała" pisarzowi). W końcu to zwykła kompilacja z polskiej prasy wydawanej na Zachodzie. Trudno mi coś orzec o stylu, czy on lemowy? Powiedziałbym, że nie ma przeciwwskazań, ale jakichś specjalnych cech nie wyłapałem.
Natomiast już rok później Lem wydaje w TP pierwsze regularne opowiadanie. Zatem nic dziwnego chyba, że coś tam by skrobnął wcześniej?
• Stanisław Lem debiutuje opowiadaniem „Obcy” (nr 43). Helena Blumówna recenzuje „Wystawę Młodych Plastyków”. Tekstowi towarzyszy reprodukcja „Koników” Jaremianki, która wzbudzi zastrzeżenia w Kurii (nr 44, 3 listopada).
http://www.tygodnik.com.pl/redakcja/kalendarium/45-55.html

Rozumiem, że przeglądasz kolejne wydania? Może jest więcej takich sygnatur St. L. przed X-46?

[Q]

Do Setnej rocznicy Stanisława Lema składam jego ogólnoświatową bibliografię NON-FICTION.

A ja sobie wymyśliłem, by z tej okazji "wyprodukować" Wysoki Zamek z przypisami, zwłaszcza dotyczącymi opisanych tam osób.

Kibicuję zatem obu tym zacnym przedsięwzięciom

Trudno mi coś orzec o stylu, czy on lemowy? Powiedziałbym, że nie ma przeciwwskazań, ale jakichś specjalnych cech nie wyłapałem.

Mnie się na oko (nie robiłem skanów i nie przepuszczałem w/w tekstu przez analizatory, o których była mowa) wydał kompletnie nie-lemowy, bardzo neutralny (i nawet wypracowaniowy trochę - może autosugestia związana z tym, że czytając pamiętałem o ówczesnym wieku naszego St.L.), ale o niczym to nie świadczy, bo artykuł - ktokolwiek go spłodził - pisany był na zamówienie, co niekoniecznie sprzyja wybuchom stylistycznej inwencji, czy demonstracjom literackiego indywidualizmu (zwł. jeśli w istocie tworzył go chcący dostać robotę stażysta^*).

* Lem piszący na starość to co innego... Był już... Lemem , mógł sobie pozwolić (ba, nie wypadało Mu pisać mało lemowato ).

[lemolog]

Pytanie II.
Bibliografia non-fiction obejmuje nie tylko opublikowane monografie, artykuły, wywiady i listy, ale także pojedyncze opublikowane wypowiedzi. W Polsce jest wiele publikowanych Dzienników, Wspomnień, Biografii i Zbiorów listów. W takich wydaniach przyjaciół i znajomych Stanisława Lema mogą znajdować się jego wypowiedzi - wypowiedzi bezpośrednie, ujęte w cudzysłów, czy fragmenty listów, dedykacje.
Przykład - z Dzienników J.J. Szczepańskiego, T.3, s.636:


Tego rodzaju wypowiedzi szukam do bibliografii. Jeśli ktoś ma książki z czymś podobnym lub ktoś spotka książki w księgarni lub bibliotece z czymś podobnym - zróbcie zdjęcie i wyślijcie (wskazując książkę i stronę).
Społeczność lemologiczna będzie bardzo wdzięczna.

Odkryłem już wypowiedzi Lema w następujących publikacjach:
Szczepański J.J., Dziennik, T.1-6.
Mrożek S., Dziennik, T.1-3.
Listy Błoński- Mrożek (WL, 2004)
Bartoszewski W., Pisma wybrane 2002–2012. Tom 6
Hen Józef, Dziennik na nowy wiek
Hen Józef, Ja, deprawator
Bikont A. i Szczęsna I., Pamiąkowe rupiecie. Biografia Wisławy Szymborskiej

C.d.n.?

[Stanisław Remuszko]

Dostojny Lemologu, a gdzie w Pana spisie odkrywczym są wypowiedzi Mistrza zamieszczone w książczynie "Lem-Remuszko. Korespondencja 1988-93", którą Pan dostał do łapy???

R.

[lemolog]

Dostojny Lemologu, a gdzie w Pana spisie odkrywczym są wypowiedzi Mistrza zamieszczone w książczynie "Lem-Remuszko. Korespondencja 1988-93", którą Pan dostał do łapy???
R.

Drogi Staszek! Tu rzecz idzie o niewielkich wypowiedziach... A "Lem-Remuszko" - toz przeciez cala ksiazka - autorzy Lem i Remuszko, ktora w bibliografii opisana (w tym osobno kazdy list Lema) w odpowiednym dostojnym miejscu...
Co dotyczy niewielkich wypowiedzi Lema, to jest taka, tez zwiazana z toba, o ktorej napewno i nie pamietasz - w tym oto tekcie (jest w nim zanotowana telefoniczna odpowiedz Lema tobie):
Remuszko S., Wiedziałem [W tekscie jest wypowiedź S.Lema]. - KOS (Komitet Oporu Społecznego), 1989, nr 12, s.5.

[liv]

Myślę, że Tomasz Lem jest tu kopalnią;
Może być? 
"Czy życzy pan sobie, abym napluł w pański tort?"
Chyba też u Konwickiego coś było, ale nie wiem czy cytaty, czy tylko opinie? Ola wie więcej, bodaj w "Kalendarzu i klepsydrze". Może coś u Stillera?

[olkapolka]

Chyba też u Konwickiego coś było, ale nie wiem czy cytaty, czy tylko opinie? Ola wie więcej, bodaj w "Kalendarzu i klepsydrze". Może coś u Stillera?

"Wschody i zachody księżyca" - ładne strony 135 do 139. Są to wspomnienia Konwickiego o Lemie, wspomnienia dotyczące ich spotkań, przemyśleń K. o L. , o jego twórczości, życiu. Polecam.
Ale bezpośrednich cytatów nie ma.
Jedynie początek rozdziału można trochę podciągnąć pod...:
W dzisiejszych czasach nikt niczego nie czyta.
Jeśli czyta - nie rozumie.
Jeśli czyta i rozumie - natychmiast zapomina.
To powiedział Stanisław Lem w wywiadzie telewizyjnym, a ja spadłem z krzesła z zachwytu.
Tak, tak, obcowałem kiedyś często z Lemem. Jako uczestnik kolegium polskiej literatury współczesnej wydawnictwa "Iskry" czytałem w owym czasie wszystkie nowości Lema. Pamiętam te maszynopisy, nie wiem jak je nazwać, lemowskie maszynopisy zawodowego literata i te zabawne, obszerne listy autora. Na przykład w tym stylu, że tak już osłabł z niedostatku, iż nie ma sił chodzić, więc musi kupić sobie auto i dlatego prosi o jak najszybsze przesłanie zaliczki. Może coś tu plączę, może niedokładnie powtarzam, ale przecież pamiętam doskonale te listy, które same w sobie były ślicznymi drobiazgami literackimi.

Ciekawe czy te "śliczne drobiazgi" przepadły bezpowrotnie? Czy są gdzieś - skrupulatnie skopiowane przez autora?

[lemolog]

Pytanie III.
Wsrod wypowiedzi interesuja takze wypowiedzi, zanotowane swiadkami roznych imprez z udzialem S.Lema i opublikowane w prasie: spotkania w czytelnikami, wystapenia przy otrzymaniu nagrody, doktoratu honoris causa, wystapieniu na telewizji (byl naprzyklad program "Sam na sam" z udzialem S.Lema). Czyli interesuja artykuly z prasy, w ktorych jest sprawozdanie z takich imprez ze slowami S.Lema w cudzyslowie.
Cos takiego: Bylem na imprezie (widzialem w TV), na pytanie Lem odpowiedzial:"..." (czy w przemowie-wykladzie Lem powiedzial: "...").
Czegos takiego mam duzo - ponad setki publikacji - to tu podawac nie bede.
Ale moze ktos ma cos podobnego pod rekami, czy nawet sam cos takiego publukowal - z przyjemnoscia przyjme informacje (dane bibliograficzne)....

[lemolog]

Pytanie IV.
Jednym ze źródeł informacji bibliograficznej jest "Przewodnik Bibliograficzny", który zawiera informacje o wszystkich książkach wydanych w Polsce. Wskazuje także przedmowę i posłowie, jeśli napisane nie przez autora książki. I to dobrze. Ale szkoda, że nie ma treści, jeśli książka jest zbiorem artykułów lub wywiadów. Szukam informacji o takich książkach zawierających artykuły i wywiady z Lemem. Można dowiedzieć się o tych publikacjach, jeśli ktoś odwoła się do nich gdzieś lub przez przypadek. Na przykład:
1. Humanistyka przełomu wieków. - Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak", 1999.
Zawiera: Lem S., Krótkie uwagi o humanizmie.
2. Racjonalizm i irracjonalizm w nauce i życiu społecznym. - Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1994.
Zawiera: Lem S., Czy kryzys idei postępu naukowo-badawczego i racjonalizmu?
3. Skoczeń J.M., Trolejbus – ludzie i media. - Warszawa: SBM, 2006.
Zawiera wywiad z S.Lemem.
Mam dużo takiego, ale nie jestem pewien, że wszystko...
Kto zna czy ma coś podobnego?

[lemolog]

Pytanie V.
Jednym ze źródeł informacji jest „Bibliografia Zawartości Czasopism”. Ale niestety nie wszystkie czasopisma są objęte tą bibliografią. I choć z warszawskimi i krakowskimi, a także z ogólnokrajowymi czasopismami wszystko jest mniej więcej dobrze, ale z prasej regionalnej jest znacznie gorzej - wiele czasopism i gazet regionalnych nie mieści się w tej bibliografii. W nich oczywiście najczęściej pojawiały się przedruki fragmentów artykułów Lema  i wywiadów z Lemem z gazet warszawskich i krakowskich, ale są także i oryginalne artykuły i wywiady.
Mam informacje o publikacjach w periodykach publikowanych w następujących miastach: Białystok, Bydgoszcz, Bytom, Gdańsk, Katowice, Kielce, Koszalin, Kraków, Łódź, Lublin, Olsztyn, Opole, Poznań, Radom, Rzeszów, Słupsk, Szczecin, Tarnobrzeg, Warszawa, Wrocław.
Czy było jeszcze coś, czy ktoś coś ma ważnego-ciekawego z publikacji w innych miejscach-miastach?

[lemolog]

Dobrze, to byli ciężkie pytania praktyczne (są jeszcze, ale może później).
Teraz pytanie latwiejsze - teoretyczne.
Pytanie VI. Teoretyczne
Co to jest Non-fiction w odniesieniu do Lema? Czyli
jakie prace Lema, przyznawane jako z dziedziny Fiction, moga być zaliczone do Non-fiction?

Jak dotąd, do Bibliografii Non-fiction Lema włączyłem:
1. Wysoki zamek (niby powieść, 1966) = autobiografia.
2. "Dzień siódmy" (niby opowiadanie, 1946) = filozoficzne rozważania o człowieku.
3. "St.Lem, Doskonała próżnia" (1971) z tomu "Doskonała próżnia" = To czysta Non-fiction autorecenzja własnej książki Fiction.
4. "Wstęp" (1973) z tomu "Wielkość urojona" = To czysta Non-fiction przedmowa do własnej książki Fiction. Pod tytułem "Teoria wstępu" była nawet publikowana osobno w czasopismie Teksty (Warszawa), 1973, nr 3, s.181-188.
5. "Pan F." (niby opowiadanie, 1977, polski 2004) = teoretyczna praca z literatury o tym, jak pisać o współczesnym Fauscie.
6. "Das Kreative Vernichtungsprinzip. The World As Holocaust" (1984) w tomie "Biblioteka XXI wieku" = czysta hipoteza naukowa, którą Lem nawet nie kamufluje jako opisanie jakiejs przyszłej książki; pisze, że o tym temacie będą pisać na schyłku XX wieku. Niezależnie trzy osoby włączyli ten tekst do zbiorów Non-fiction: Pavel Weigel w czeski zbior "Sex Wars" (2008), Wojciech Zemek do zbioru "Diabeł i arcydzieło. Teksty przełomne" (2018), no i ja do Bibliografii (2020).
7. "Wykład inauguracyjny Golema: O człowieku trojako" (1973) z tomu "Wielkość urojona", potem w tomie "Golem XIV" = czysta hipoteza naukowa o ewolucji; Lem pisał, że w tym wykładzie Lem=Golem (jeżeli nie na 100%, to blizko). Wojciech Zemek włączył do zbioru "Diabeł i arcydzieło" - miał rację.

Pod znakiem zapytania "Prowokacja" (1980).
Pod wielkim znakiem zapytania "Jedna minuta" (1984).
Pod jeszcze większym znakiem zapytania "Wykład XLIII: O sobie" z tomu "Golem XIV" (1981).

Czego brakuje? Co jest zbędne?
Wasza opinia?

[Q]

Ja bym, przewotnie, dał "Nową Kosmogonię", traktując jako hipotezę.

[maziek]

A czy istnieje gdzieś owa Lema rozprawa o mózgu, którą tak zjechał dr Choynowski?

PS - i co z Dialogami? Jaka jest pozycja Szpitala przemienienia? W zasadzie fiction, ale... jak się to ujmuje "powieść oparta na faktach". Listy? Dyktanda? (Literatura "praktyczna").

[Q]

W sumie ten kierunek w przeszłość może być niegłupi. Tylko w takim wypadku dorzuciłbym jeszcze "Etiologię nowotworów" i słynne ruskie czołgi. B. serio, by pokazać wszechstronność Mistrzowych zainteresowań już na etapie młodzieńczym.