Lem i szachy

[wiesiol]

 Postanowiłem coś napisać o Lemie, za „radą” globalnych. Jedynym „moim” dowodem, że Mistrz grał w szachy jest  zdjęcie umieszczone w „ Awanturach na tle powszechnego ciążenia”. Prezentuje ono grającego ojca z synem na zepsutym komputerku szachowym zastępującym szachownicę i pochodzi z „czasów” wiedeńskich  a konkretnie z 1989 r
( w Bombie Megabitowej na temat tego komputerka więcej napisane, jak ktoś zainteresowany). Zastanawiałem się nad siłą gry Mistrza. Człowiek z tak wysokim IQ powinien dobrze sobie radzić, przynajmniej z amatorami. Jednakże z nawet lekko zawansowanym szachistą zapewne nie miałby szans. Nie znalazłem nigdzie śladów zapisów parti Mistrza, nie mówiąc o informacji startu w jakimś turnieju , co mogłoby potwierdzić lub zaprzeczyć tej dywagacji. Jest fragment w „Wysokim Zamku”, w którym autor pisze o swej „niechęci” do brydża i pewnym „sukcesie” szachowym lecz młody wiek a raczej samokrytycyzm z tego wynikający , nie może o niczym świadczyć. I na tym można by właściwie zakończyć, gdyby nie obraz zainteresowania  grą szachową w dziełach Lema i to tych najwybitniejszych, jak chociażby „ Summa Technologiae”. W rozdziale Wątpliwości i Antynomie autor podaje przykład ciekawego doświadczenia dokonanego przez radzieckiego uczonego Tichomorowa. Dotyczy ono zestawienia heurystyki maszyny i człowieka na przykładzie gry w szachy. W innych rozdziałach temat „szachowy” również często przewija się, lecz w których, w tej chwili nie pomnę . Wniosek, trzeba Summę jeszcze raz przeczytać, tym bardziej, że ponoć w tutejszej Akademi coś się szykuje. W wspomnianej Bombie Megabitowej w eseju Sztuczny Rozum jest sporo rozważań „szachowych”  a w tle pojedynek Kasparow- Deep Blue. Z tego tekstu zapamiętało mi się takie zdanie „ przede wszystkim dlatego, bo można wprawdzie niechcący być, tj. zachować się INTELIGENTNIE, ale niechcący ROZUMNIE raczej nie, ponieważ implikacją rozumności jest zdawanie sobie z niej sprawy” czyli stwierdzenie całkiem „życiowe”  .  Dla zainteresowanych link a w nim artykuł opisujący nie tylko zmagania ludzi z maszynami szachowymi a cały aspekt zagadnienia, jak w tytule  http://pclab.pl/art34801-12.html   a ciąg dalszy być może nastąpi 

[Q]

Doktoryzującemu się dopiero dwudziestodwuletniemu T. Vroedlowi oświadczył po krótkiej wymianie zdań: „Będzie z pana komputer”, co miało znaczyć mniej więcej: „Będą z pana ludzie”.

[Stanisław Remuszko]

To jest o niczym.
vosbm

[Q]

Powiedzmy, że wiesiol próbuje . Zresztą to jest właściwie pytanie o to, czy Lem grał w szachy (powiedzmy: grał więcej, niż ktoś, kto - jak prawie każdy o IQ powyżej 120 - spróbował raz czy drugi) i czy były dlań - jakoś tam - ważne. Równie dobrze można pytać czy Lem - dajmy na to - wędkował lub robił na drutach, ale wszak ludzie lubią znać takie smaczki z życia ulubionych pisarzy, a szachy to szlachetna gra...

Niemniej, skoro już tak szachujemy , taki oto drobiażdżek:
http://www.blog.mason.org.pl/2012.01.23/477/amason_szachowy-lem
I mistrzowy felieton z szachowym tytułem, mówiący jednak raczej o jego literackich gustach (z tym, że też to jest - tym samym - źródło biograficznych ciekawostek):
http://tygodnik.onet.pl/szachownica-bez-szachow/dp76x
(Mowa o Tokarczuk, więc zapętla się nam to z cytowanym przez olkę Dukajem; też o O.T. wspominał .)

[wiesiol]

Zainspirowany cytatem Q z Golema, zajrzałem do Doskonałej Próżni, czyli wielkiego Nic jak słusznie zauważył p. Remuszko a dokładnie do Nowej Kosmogoni. Przecie tam jest o Grze i to niebagatelnej, bo kosmicznej. I znalazłem " Mogą być akurat tak podobni, jak człowiek do maszyny, z którą gra w szachy. Toteż wcale nie jest wykluczone, że istnieją Gracze, w biologicznym rozumieniu martwi , powstali w toku niebiologicznego rozwoju, jak również Gracze, którzy są syntetycznymi płodami sztucznie zapoczątkowanej ewolucji ". Tak się zastanawiam, przecież Lem wplatał "wątki" szachowe od samego początku, począwszy od niechlubnych Astronautów . Musiał mieć słabość do królewskiej gry ergo stanowiła dla niego znakomity odnośnik w partycypowaniu swych dzieł.  PS Zdaję sobie sprawę, że temat może nie interesować stałych bywalców forum lecz zawsze jest nadzieja, że jakiś lemolub-szachista ten temat wygugla. Jest to też pewnego rodzaju ciekawostka.

[Q]

Nic jak słusznie zauważył p. Remuszko

Cóż robić... Dla p. Remuszki jedyną istotną sprawą jest - jak widać - polityka . (Pewno nawet czytając "Nową..." wizualizował sobie Graczy a to z facjatami Kaczora-z-Donaldem, to znów z putinowską łysinką, a uszy zamiast uranowe zdawały mu się urbanowymi lub obamowymi, zależnie od czasu kolejnych powrotów do "Bajek..."... ) Z rozkładu statystycznego cech w populacji akurat taka mu przypadła. Ewolucja go tak obdarowała.

(Powinieneś to rozumieć, bo sam długo miałaś podobnie .)

Tak się zastanawiam, przecież Lem wplatał "wątki" szachowe od samego początku, począwszy od niechlubnych Astronautów .

A'propos "Astronautów"... B. mi było miło natrafić na fragment - fragmencik wręcz - o wąteczku grającego w szachy Omegi z "Milczącej Gwiazdy" w monumentalnej pracy "Z szachami przez wieki i kraje" - Jerzego Giżyckiego (to tak a'propos lemolubów-szachistów ).

Musiał mieć słabość do królewskiej gry

Jeśli, to nie jakąś wielką, w końcu nie napisał nic w stylu - dajmy na to - "Zwycięstwa" Irzykowskiego^* (znam je - niestety - tylko ze streszczeń i obfitych cytatów w w/w pracy Giżyckiego):
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zwycięstwo_(dramat)
Nic typu "Noweli szachowej" Zweiga, "Obrony Łużyna" Nabokova, "Życia..." Pereca, "Szachów" Kochanowskiego czy choćby "Szachisty" Łysiaka, "Szachowiska" Kuttnerów i "Le Gambit des Étoiles" Kleina. Nic, co by mogło trafić na taką np. listę:
http://www.szachowe.pl/viewtopic.php?f=24&t=319

* ten był dopiero pisarz-szachista :
http://www.sbc.org.pl/Content/61368/szachy_literackie.pdf

Niemniej... mam słabość zarówno do dzieł Lema, jak i do szachów, wiec podoba mi się sama idea (nawet jeśli jej rozpiętość skojarzeniowa równie przestronna, co w znanym powiedzeniu słoń, a sprawa polska).

lecz zawsze jest nadzieja, że jakiś lemolub-szachista ten temat wygugla.

Prawdę mówiąc wolałbym mieć nadzieję, że będzie to okazja do pociągnięcia skrzata za język, ew. do natchnienia lemologa do nowych prac badawczych, których efekt nam objawi. A nuż czegoś nowego się dowiemy?

[wiesiol]

Nie mam tak dużo czasu aby wytrwale brać udział w dyskusji. "Przejrzałem"  pamięć , internet i teza mówiąca o  absorbowaniu szachów w twórczości Lema  wydaje się słuszna. Są to może drobne  fragmenciki, czasami prawie bez znaczenia, ale są , czyli jakiś stały "pierwiastek szachowy" w głowie Mistrza był. Nie obędzie się jednak bez polityki  , czyli w przeciw fazie, szachy w świetle negatywnym. . W twórczości Orwella, szachy są narzędziem absorbującym niepokorne jednostki, mającym zdusić wszelką inną aktywność. Analogia do Związku Sowieckiego, gdzie szachy stały się sportem narodowym. W wyniku, którego dominacja zawodników radzieckich przez wiela lat nie podlegała dyskusji. Współcześnie jest to Republika Kałmucji z przywódcą Kirsanem Ilumżynowem, wieloletnim prezydentem FIDE zresztą. Niedawno oglądałem film dokumentalny o nim Planeta Kirsan- szachy jako religia niemalże, bardzo ciekawe. Z roli szachów w Związku Radzieckim, Lem zapewne zdawał sobie sprawę, może też dlatego nie eksploatował tematu gry, jako części relacji międzyludzkich, tylko jednoznacznie w sobie wyznaczonym celu.

[NEXUS6]

To jest wlasciwie calkiem ciekawa teoria, o tej popularnosci szachow w ZSRR. Matematyke, tez zdaje sie mieli na b. wysokim poziomie. Zawszec to bezpieczniej pchnac ludzi w objecia abstrakcji, niz sie z nimi uzerac na polu nauk spolecznych, polityki, albo tlumaczyc im dlaczego jest tak zle, skoro przeciez jest dobrze, a bedzie jeszcze dobrzej.

[Q]

Zawszec to bezpieczniej pchnac ludzi w objecia abstrakcji, niz sie z nimi uzerac na polu nauk spolecznych, polityki

A nauki społeczne i - traktowana jako starcie ideologii - polityka to nie są abstrakcje?

ps. Teoria - wszakoż - owszem, ciekawa.

[NEXUS6]

No, no! Takie abstrakcje, ktore abstrakcyjnie skutkuja zakwestionowaniem wiodacej roli partii, a potem abstrakcyjna kula we lbie, albo wczasami w lagrze, to nie sa zadne abstrakcje. Natomiast to czy goniec leci na d3, czy nie...

[Q]

Nie, nie... Cały czas mówimy o abstrakcjach, tylko wychodzi nam - chętnie się zgodzę - że z dwojga złego lepsze abstrakcje czyste, niż te, do których z pomocą kul i łagrów konkret usiłowano naginać.

Z tym, ze w matematyce też się to zdarzało, niejaki Hippazos z Metapontu mial się o tym przekonać na własnej skórze:
http://www.swiatnauki.pl/8,1313.html
A i gra w szachy pociągała za sobą ofiary:
http://alehistoria.blox.pl/2011/01/ZBRODNIA-I-SZACHY.html

[olkapolka]

teza mówiąca o  absorbowaniu szachów w twórczości Lema  wydaje się słuszna. Są to może drobne  fragmenciki, czasami prawie bez znaczenia, ale są , czyli jakiś stały "pierwiastek szachowy" w głowie Mistrza był.

Przez Lemoniadę zajrzałam ponownie do Kongresu i? Nie wiem czy to "relacje międzyludzkie", czy ten "jednoznacznie wyznaczony cel" ale:
Pewnym novum była myśl, aby każda rodzina, każdego dnia, przeprowadzała się z dotychczasowego mieszkania do innego, przy czym w grę wchodziły przeprowadzki albo ruchem szachowego pionka, albo konia. Zapobiegałoby to nudzie oraz frustracji...
Jednak Lem chyba niezbyt dowierzał szachom, skoro w dalszej części wprowadził inne zabezpieczenia;))

[liv]

Pionek na e3. 

Jest fragment w „Wysokim Zamku”, w którym autor pisze o swej „niechęci” do brydża i pewnym „sukcesie” szachowym lecz młody wiek a raczej samokrytycyzm z tego wynikający , nie może o niczym świadczyć.

Co się szachów tyczy, raz jeden wygrałem z pewnym młodocianym jak ja, ale wybitnym pono szachistą, i to tak, żem go przyprawił o totalne osłupienie. Sukcesu tego ani przedtem, ani potem nie udało mi się powtórzyć. Jeśli się nie mylę, zaszedł przypadek jeden z tych, o których mówił Napoleon bodajże — jakoby najbardziej niebezpiecznymi na polu bitwy byli skończony geniusz strategiczny oraz zupełny kretyn — z niejaką czasem przewagą kretyna, ponieważ jego pociągnięcia są już najzupełniej i zawsze nieobliczalne.
http://solaris.lem.pl/home/biografia/autobiografia
Czyli "Wysoki zamek" str. 75.
Cytat ciut mi pachnie...lekceważeniem. Gry.

[Stanisław Remuszko]

CDI + jest mój :-)
VOJGM
pjes: czy ktoś pamięta takie opowiadanie, w którym na rynku szachowym nagle pojawił się jakowyś straszny zawodnik, który TAK ustawiał pionki i figury, że w pewnym momencie jego przeciwnik na widok STRASZLIWEJ konfiguracji wpadał w stupor i marnie przegrywał... Finał: wielcy mistrzowie zebrali się do kupy i zabili tego łajdaka!

[wiesiol]

Pionek na e3. 

Jest fragment w „Wysokim Zamku”, w którym autor pisze o swej „niechęci” do brydża i pewnym „sukcesie” szachowym lecz młody wiek a raczej samokrytycyzm z tego wynikający , nie może o niczym świadczyć.

Cytat ciut mi pachnie...lekceważeniem. Gry.

Jednak Lem chyba niezbyt dowierzał szachom, skoro w dalszej części wprowadził inne zabezpieczenia;))

Nie wiem z jakiego powodu chcecie mnie ciągnąć za "język".    Szachy, to przecie taka nieciekawa gra dla niewtajemniczonych.  To tylko Gra i jak w każdej grze skończonej losowość nie decyduje o  uzasadnieniu porażki, remisu czy też zwycięstwa. Każdy może wygrać w biegu z rekordzistą świata na 100 m., gdy ten się potknie i przewróci, lecz prawdopodobieństwo takiego zdarzenia jest bardzo małe. Podejmując temat chciałem tylko zwrócic uwagę, że Lem zainteresowny był szachami. Przemycał w swych utworach drobne wstawki i z tego powodu nie można wnioskować, że szachy stanowiły dla nie go jakieś alter ego w rozwiązywaniu wszelkich problemów. Czasem były dobrą metaforą, czasem analogią pomocną w rozwiązaniu jakiegoś zagadnienia i zdaje się  nic ponadto. Można się tylko domyślać, ze Mistrz miał pewien "kompleks" szachowy. Znaczy, gra imponowała mu swoją głębią, lecz osiągniecie, jakiegoś większego wtajmniczenia wymałagoby poświęcenia czasu i wysiłku. Jestem ukontentowany, że wybrał taką drogę, jaką wybrał. Jeśli ktoś znajdzie jakoweś "wstawki" szachowe w utworach Mistrza, to bedę się z tego tylko cieszył.