Poradnia językowa

[Lieber Augustin]

Jak byłem bardzo mało, tak z 7-8 lat miałem, to jeszcze mimo ciężkiej pracy rodziców nade mną byłem jednak jeszcze stosunkowo nieokrzesany (jak to teraz widzę) - do mojej babci przychodziła kobieta, mówiąca mocno gwarowo i widząc nas z kolegami na podwórku pytała się "babcia je?"

Tak samo brzmi to pytanie po ukraińsku: бабця є?

Jem, therefore I am? 

Aha
Edo ergo sum

[maziek]

LA - jak to jest z literką x (h) po rosyjsku/ukraińsku? Słucham ciurkiem muzy z jutuba i zainteresowało mnie, co leci, a to była składanka, którą autor nazwał "Хеви-Метал Баллады". To jest OK? Nie "Геви"? Jakoś tak Wasze x pasuje mi bardziej do polskiego ch transliterowanego ewentualnie na kr (Христос - Chrystus - Kristos) a nie takiego "h" jak w "heavy" Co prawda widzę przykłady że dajmy na to bogini Hel to po rosyjsku "Хель" - ale jakoś mi się to gryzie.

[Lieber Augustin]

Albo ja wiem?
Jeśli chodzi o język rosyjski, transliteracja heavy [ˈhevi] > хэви wydaje się OK. W każdym razie nie "гэви", ręczę za to.
W ukraińskim sprawa wygląda nieco inaczej. Angielski wyraz można transliterować jako хеві, a można też jako геві:
https://uk.wikipedia.org/wiki/Важкий_метал_(музика)

Jak na moje ucho, bardziej na miejscu właśnie геві. Ukraińska głoska "x" brzmi miękko, mniej więcej jak polska "ch" w słowie "chleb". Natomiast "г" to coś pośredniego między "ch" i "g". Taka swoista spółgłoska gardłowa, faryngalna. Powiedziałbym, brzmi jak "ch" w zdaniu "o co chodzi?". O ile taki mierny znawca polszczyzny jak Państwa pokorny sługa w ogóle może sądzić o niuansach polskiej wymowy

Notabene, w ukraińskim istnieje litera "ґ", taka "г" z ogonkiem, odpowiednik polskiej "g": ґава, ґрунт, itd.

[maziek]

Ciekawe. Dzięki za wyjaśnienia. Prawdę mówiąc to ja nie wyczuwam różnicy między ch w "chlebie" czy "chodzi". A może Ty wyczuwasz przez przyzwyczajenie, bo potem u Was jest zmiękczenie (chlib, chlieb po rosyjsku)? Natomiast mnie się łatwo odmienia i być może to są jakieś regionalne naleciałości hołota-gołota, hłowa-głowa, hnida-gnida itp. ale tylko w niektórych wyrazach bo na przykład za żadne skarby choroba-goroba.

[Ptr]

O ile taki mierny znawca polszczyzny jak Państwa pokorny sługa w ogóle może sądzić o niuansach polskiej wymowy

Kolega raczy przesadzać z tą skromnością nieadekwatną do stanu rzeczy  Ja Ci daję C2.
Ale właściwie to chciałem tylko dodać, że choć w dzisiejszej polskiej fonetyce w zasadzie nie ma już różnicy między "ch" i "h", to cały czas pamiętam, jak mówiło się w tej części mojej rodziny, która pochodziła z dzisiejszej Litwy i Białorusi. U nich ta różnica była słyszalna w podobnym stopniu jak w np. języku białoruskim.

[NEXUS6]

O ile taki mierny znawca polszczyzny jak Państwa pokorny sługa w ogóle może sądzić o niuansach polskiej wymowy

Kolega raczy przesadzać z tą skromnością nieadekwatną do stanu rzeczy  Ja Ci daję C2.
Ale właściwie to chciałem tylko dodać, że choć w dzisiejszej polskiej fonetyce w zasadzie nie ma już różnicy między "ch" i "h", to cały czas pamiętam, jak mówiło się w tej części mojej rodziny, która pochodziła z dzisiejszej Litwy i Białorusi. U nich ta różnica była słyszalna w podobnym stopniu jak w np. języku białoruskim.

Mialem w podstawowce nauczycielke polskiego, ktora starala sie nam wbic do glow ze h i ch brzmi zupelnie inaczej i powinnismy je inaczej wymawiac. H bylo w jej wykonaniu przekomiczne, bo zaczynalo sie od dlugiego ayy, a potem brzmialo jak zazynany jelen, albo indianski okrzyk wojenny: Ayyhhh! I jeszcze wychodzilo z klaty i glebokiego gardla, z jakims ehem. Nie wiem skad byla, ani co cpala, ale jej sie nie udalo nas przekabacic na swoje wizje.

[liv]

Co do samej Odessy - o tureckiej twierdzy Chadżybej wiedziałem, ale o tym że wcześniej był to Kociubijów (Jagiełły i Witolda) - to dla mnie zaskoczenie.

Raczej później.
To chyba słowiańska (bądź litewska) wersja tatarskiego Chadżybeja (ta nazwa od postaci?). Wedle Długosza to  "Kaczubyeiow"

[Lieber Augustin]

A to przypadkiem nie inna pisownia tej samej nazwy?

Хаджибе́й (тур. Hacıbey), (другие названия, встречающиеся в исторической литературе — Гаджибе́й, Качибе́й (польск. Cacybei, Cacubius), Коцюбее́в, Какуби́я)
https://ru.wikipedia.org/wiki/Хаджибей
Khadjibey (Turkish: Hacıbey) was a fortress and a haven by the Gulf of Odessa, in the location of the modern city of Odessa, Ukraine. Other known spellings include Khadzhibey, Khadjibei, Hajibey, Khacdjibei, Hacıbey, Hocabey, Gadzhibei, Chadžibėjus, Codjabey, Kachybey, Kotsiubey, Kotsiubiiv.
https://en.wikipedia.org/wiki/Khadjibey

[xetras]

 Autorzy raczej zmyślili sobie powstanie fortecy w 14/15 wieku,  zamiast 16 wieku  (jak to z tym założeniem było ?)
Pierwsze osadnictwo na terenie współczesnego miasta sięgają do VII w p.n.e. i związane były ze starożytną Grecją. Po greckim epizodzie tereny Odessy zasiedliła Nogajska Orda, która z czasem scaliła się ze Złotą Ordą. W XIV wieku tereny te zawojowało Księstwo Litewskie założono wtedy fortecę Kociubijów, która później zmieniła nazwę na Chadżybej.
https://www.kresy.com/ns,Odessa-podstawowe-informacje

https://www.aktivtour.pl/przewodnik-po-odessie/

Dość świeże te wynalazki, a w necie różne dyrdymały czytałem.
[W oficjalnych jagiellońskich pismach książęcych nazwa chyba byłaby po łacinie].
Może to fakt, a nie tylko mit ? Tyle że jedynie archeolodzy mogliby cokolwiek z reliktów kultury materialnej odnaleźć, bo przed Turkami teren był opuszczony przez sto lat.

[liv]

A co na to nasz megapłodny pisarz, ale też trochę szpieg - Kraszewski? 

W starożytności port odeski, zwał się wedle peryplu Arriana Istrion Limon; Ptolomeusz i Strabo, mieszczą tu Kolonję grecką, zowiącą się Fisca. Tak więc omyłką pospiechu nazwane Odessos, powinnoby się właściwie zwać piérwszém swém imieniem Fisca. Dotąd wykopywane monety i rozmaite zabytki starożytności, dowodzą bytu téj osady.
 Poźniéj, znacznie poźniéj, brzeg ten morza czarnego, zwany oczakowskim stepem u polskich pisarzy, w części do Litwy, w części do Polski należał, a samo miejsce, gdzie dziś Odessa, nazwane przez Tatarów Chadżibey, a od naszych pisarzy na Kaczubej i Kaczybej przekręcane; nadane zostało familji Jazłowieckich. W r. 1442 mamy ślad procedury Jazłowieckich z Koroną, o przysypisku nad morzem, który cytuje Czacki.
 Z tego portu odprawiano na Wschód pszenicę polską za Kazimiérza Jagiellończyka.
 Nieco poźniéj Tatarzy opanowują step, między Dnieprem a Dniestrem, który jeszcze za Zygmunta I, liczy się, jako własność Polski z Oczakowém razem, a następnie za Zygmunta III owładany zupełnie przez Nogajców, staje się ich Koczowisk siedzibą. — Nędzna wiosczyna turecka Chadżibéj, mieści się u starego Istrion Limon. W r. 1765 zakładają tu Turcy warownię malenką, któréj dają imię Jeni-Dana, Nowy świat.
Niezły oftop się zrobił...życzeniowy.
W każdym razie wiki daje powstanie Chadżibej na XIV wiek, a historie z WKL to wiek XV.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_Odessy

A to przypadkiem nie inna pisownia tej samej nazwy?

Właśnie to, jak mi się zdaje, napisałem 
I pogłębiając offtop - dziś tam spokój, ale wczoraj był ostrzał...taki wiersz mi się z lat szkolnych przypomniał.
Bojowy.
W dość podobnych okolicznościach pisany (a właściwie przed). Tylko zamienić nazwę i pasuje...co LA?
Może przetłumaczysz?
https://warhist.pl/wiersze-i-piesni-wojenne/wladyslaw-broniewski-bagnet-na-bron/

[Lieber Augustin]

Może przetłumaczysz?
https://warhist.pl/wiersze-i-piesni-wojenne/wladyslaw-broniewski-bagnet-na-bron/

Kiedy wiersz już przetłumaczono:
https://naiwen.livejournal.com/1564174.html
https://ru.calameo.com/read/00198177265583eaa0da7

[liv]

Może przetłumaczysz?
https://warhist.pl/wiersze-i-piesni-wojenne/wladyslaw-broniewski-bagnet-na-bron/

Kiedy wiersz już przetłumaczono:
https://naiwen.livejournal.com/1564174.html
https://ru.calameo.com/read/00198177265583eaa0da7

A co to jakieś takię miętkie... bla bla...i nie ten jezyk chyba..
Do roboty LA, nie obijaj się. Podpowiadam kawałek 
Możesz nanieść poprawki? Muszę się podszkolić w Twoim języku, którego nie znam, z pewnych względów...
Cóż, zakładam że mogło wyjść śmiesznie

Kagda najadut twoj dom pidpaliti
stranu tawaju - Ukrainu
Kagda kinut grim papriedu
kagda bojce zalizne pridut
 u dwieri stanut  i wnoczi
kolby w dwieri ....
ty wid snu prokodatsia
pidtrimaj dwieri
sztik garmati
ce nieabchidno krowi!

[Lieber Augustin]

A co to jakieś takię miętkie... bla bla...i nie ten jezyk chyba..
Do roboty LA, nie obijaj się. Podpowiadam kawałek 
Możesz nanieść poprawki? Muszę się podszkolić w Twoim języku, którego nie znam, z pewnych względów...
Cóż, zakładam że mogło wyjść śmiesznie

Kagda najadut twoj dom pidpaliti
stranu tawaju - Ukrainu
Kagda kinut grim papriedu
kagda bojce zalizne pridut
 u dwieri stanut  i wnoczi
kolby w dwieri ....
ty wid snu prokodatsia
pidtrimaj dwieri
sztik garmati
ce nieabchidno krowi!

Nie widzę nic śmiesznego.
Całkiem przyzwoity wynik jak na początkującego Ukraińczyka

Co do języka, masz słusznego, język rzeczywiście nie ten. Cóż, poprawiam się.
Na szybko:
Коли прийдуть, щоб підпалити дім,
де ти мешкаєш - твою Україну,
як з неба загримить залізний грім,
замінюючи край твій на руїну,
як підлий ворог стане під дверима -
не маєш часу кліпати очима.
Час прокинутись, бронити*
Україну, неньку твою,
"орків" чорну кров пролити.
Багнет на зброю!

* właściwie боронити. Taka dialektalna, poniekąd spolszczona forma, por. "bronić". Licentia poetica


ps.
Szanowni Państwo Moderatorzy: może warto przenieść ostatnie posty gdzie indziej, np. do Poradni?

[maziek]

Ta wymiana o na i (podpalić - pidpaliti, dom - dim) to zachodzi zawsze czy w określonych okolicznościach? I fonetycznie to faktycznie jest wymiana na głoskę "i"?

[Lieber Augustin]

Ta wymiana o na i (podpalić - pidpaliti, dom - dim) to zachodzi zawsze czy w określonych okolicznościach? I fonetycznie to faktycznie jest wymiana na głoskę "i"?

Na moje ucho, prefiks "під-" jest kompletnym odpowiednikiem polskiego "pod-": підпалити - podpalić, піднести - podnieść, itd.
Co do samogłosek rdzeniowych, to raczej nie zawsze. Школа - szkoła, коло - koło.

W ukraińskim zachodzi tzw. чергування голосних. Wymiana samogłoskowa, alternacja. Дім - дому, школа - шкільний. Tak samo zresztą jak w polskim: gałąź - gałęzie, las - w lesie, lot - latać.
Nie wiem jak u Was, a u nas ścisłej reguły, kiedy i jak zachodzi wymiana, raczej nie ma.

Fonetycznie - tak. W ukraińskim prawie zawsze wymawia się tak jak się pisze.