Stanisław Lem - Forum
Polski => Lemosfera => Wątek zaczęty przez: bzygowski w Lutego 08, 2014, 01:33:18 am
-
Witam serdecznie obecnych!
To mój pierwszy post tutaj, więc witam tym serdeczniej!
Ad rem: czy wiadomo jest, jakoby któryś z tekstów beletrystycznych Lema został przez niego napisany pierwotnie w języku obcym, a dopiero wtórnie przetłumaczony (przez niego, innego tłumacza?) na język polski?
Jeśli temat był już omawiany na forum, proszę o wybaczenie. Szukałem i nie znalazłem. Skłaniam się i z góry dziękuję za pomoc.
-
Dzieńdobry
Bez specjalnego sprawdzania, ale prawie na pewno nie.
Jeżeli już, po niemiecku, ale to może referaty czy opracowania zlecone...beletrystyka?
Ta...no, głowy nie dam, ale nie.
Znaczy, nie słyszałem.
Choć licho (Skrzat czyli) wie...
Słaniam się i ja. :)
Pozdrowienia
-
Serdeczniej i adremowo:)
O beletrystyce nie słyszałam/czytałam - żeby była najpierw obcojęzyczna.
Za to recenzje, artykuły, wstępy etc - na pewno. Po rosyjsku, niemiecku, angielsku...
O tym szczegółowo lemolog w: Lem i tłumacze
Strony: 288 -291.
Jedynie - ta belles - z obcych na obce - to tak, była przekładana:)
-
Co do belet- to wiem, że dwa utwory ukazały się pierwej na rynku niemieckim niż u nas. Powieść "Fiasko" i opowiadanie "Ostatnia podróż Ijona Tichego", mianowicie. Ale by Lem obcojęzycznie beletryzował tom nie słyszał...
-
Beletrystyke pewnie nie pisał.
Ale jest jeden utwór - coś między beletrystyka a publicystyka:
Lem S., Moje trzy życzenia. – Przekrój, 1980, №1863, s.17.
Najpierw po niemiecku:
Lem S., Meine drei Wünsche. - Inseln im Ich. Ein Buch der Wünsche. – München: Matthes & Seitz Verlag, 1980, s.229-236.
Ciekawy i tym, że jego sam Lem przetłumaczył na polski, o czym pisał:
"Należało wyjawić trzy najbardziej osobiste życzenia, nie zwracając na szansę ich realizacji, więc w położeniu dziecka przed wróżką z bajki. Moja opowiedź (...) była na tyle szczera, że publikuję ją teraz po przetłumaczeniu (oryginał napisałem po niemiecku). Dodam, że po raz pierwszy w życiu przyszło mi skosztować kłopotów, jakie swykle są udziałem moich tłumaczy, bo gdy oni mordują się z przekładaniem mych polskich neologizmów na obce języki, retaz ja musiałem wymyślać odpowiedniki polskiego tego com zmyślił po niemiecku".
Ciekawe, że ta "opowiedź" była publikowana w zbiorze czystej beletrystyki:
Lem S., Die Ratte im Labyrinth. - Frankfurt am Main: Suhrkamp Taschenbuch Nr. 806, 1982 Series: Phantastische Bibliothek Nr. 73.
Skład: Szczur w labiryncie, Inwazja z Aldebarana, Sto trzydzieści siedem sekund, Maska, Pan F., Tobina, Moje trzy życzenia, Koniec świata o ósmej, Czarna komnata profesora Tarantogi, Profesor A. Dońda, Zagadka.
-
Wiktor, Ty budź lubieżnyj i daj nam choć własne streszczenie onych trzech powinszowań, bo mnię ciekawość zaraz rozpuknie..
Wsiewo Tiebie dobrowo :-)
Suważanjem
rab wiernyj
Staszek
-
WSz Staszek! Ciekawe nie tyle same zyczenia, ile ich uzasadnienie. Strescic nie zdolam - sproboj sam (copie wysylam na e-mail).
-
Wiedziałem lemologu, ze jeśli kto będzie znał pełną odpowiedź na pytanie, to jeno Ty :).
copie wysylam na e-mail
To i ja się na śmiałość poważę i poproszę.
-
Aaha, rozumiem. To może zadam już konkretniejsze pytanie:
Czy istnieje taka możliwość, że opowiadanie "Rozprawa" z cyklu opowiadań o Pirxie było w oryginale napisane nie po polsku, a - przypuśćmy, w jakimś języku germańskim albo romańskim:) - a publikowany w polskich wydaniach tekst jest tłumaczeniem?
-
A ja może odpowiem pytaniem na pytanie... Skąd takie przypuszczenia odnośnie "Rozprawy"?
-
A ja może odpowiem pytaniem na pytanie... Skąd takie przypuszczenia odnośnie "Rozprawy"?
Lem jest znany z tego, że bardzo nieszablonowo używał języka, ale w kilku miejscach pojawiają się fragmenty, które jako zawodowy tłumacz natychmiast postrzegam po prostu jako wpadki translatorskie. Jedno miejsce - po prostu ewidentne - pojawia się właśnie w "Rozprawie":
"- Jak widzę, pilnie przestrzegacie warunków umowy! - mruknął Pirx. Wyprostował się na łóżku i przybliżając twarz do twarzy Browna, powoli spytał:
- Dlaczego złamał pan dane słowo?
- Co? Co pan mówi?! Komandorze!
- Przecież dał pan słowo, że zachowa swoją identyczność w tajemnicy.
- A! Tak. Dałem. Uważam jednak, że są sytuacje, w których człowiek nie tylko ma prawo to zrobić, ale jest to nawet jego obowiązkiem."
Oczywiście nie idzie tu o "identyczność", lecz o "tożsamość". Słowo "identyczność" w tym miejscu nie ma sensu - tak się jednak składa, że w "tożsamość" po angielsku to "identity", po niemiecku "Identitaet", po francusku "identite' " itd. Przetłumaczenie któregoś z tych słów na "identyczność" to typowy kiks transatorski, który może się zdarzyć nieuważnemu tłumaczowi. To się nazywa "false friends".
Krótko mówiąc, nie widzę absolutnie żadnego sposobu, na jaki w tym miejscu tej książki mogłoby się zjawić słowo "identyczność", inny niż ten, że tekst był w oryginale obcojęzyczny. Lem używał słów dziwnie, ale nie AŻ TAK dziwnie - bo to w zasadzie jest nie tyle użycie dziwne, co po prostu nonsensowne.
-
Fakt, ja też zauważyłem takie anglicyzmy jak "siły centryfugalne" zamiast odśrodkowych, "eskalatory" zamiast schodów ruchomych czy "krany" zamiast dźwigów (choćby w "Głosie Pana" jest mowa o helikopterach-kranach). Ale zawsze traktowałem to jako element stylu Lema, a nie efekt tłumaczenia. Jak było - ja nie wiem i się nie wypowiadam, na tym forum są osoby, które znały Go osobiście, nie śmiem konkurować z ich autorytetem :)
-
HAL, to co wymieniasz to raczej są słowa dziś nieużywane ale będące w użyciu w międzywojniu i nieco później. Eskalator bardzo popularny, podobnie centryfuga, w słownictwie powszechnym. Kran jeszcze napotykałem w starych książkach do budownictwa a wciąż od czasu do czasu pada to słowo na określenie żurawia portowego.
-
Dałem Panu plus za argumentację : http://forum.lem.pl/index.php?topic=1087.msg54663#msg54663 (http://forum.lem.pl/index.php?topic=1087.msg54663#msg54663)
Trudno z tym polemizować :-)
vosbm
-
I jeszcze apropos identyczności - sprawdziłem tylko w jednym miejscu, więc może to przypadek, ale w Encyklopedyji Powszechnej Olgerbranda "identyczność - (od łac. idem - to samo), tożsamość.
http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=14789&s=1 (http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=14789&s=1)
P.S. a pod tożsamość stoi - oczywiście - identyczność ;) ...
-
Lem dość często pisał "identyczność" w sensie "tożsamość" - i do "Rozprawy", i po niej.
Patrz: Astronauci, Eden, Edukacja Cyfrania, Podróż dwudziesta, Podróż dwudziesta pierwsza, Fiasko, Głos Pana, Niezwyciężony, Pokój na Ziemi, Polowanie, Przekładaniec, Szpital Przemienienia, Biblioteka XXI wieku, Prowokacja, Ze wspomnień Ijona Tichego – II i III.
Jeszcze wiecej w artykułach, wywiadach, listach…
Naprzykład:
- Według jednych wierzeń to jest odrębna od ciała substancja niematerialna, zachowująca po śmierci człowieka jego identyczność, według innych miałaby to być — tezy te powstały wśród myślicieli Wschodu — jakaś entełechia, pozbawiona cech indywidualnej osobowości.
- Atak frygidacji dało się jeszcze odeprzeć utrzymując, jakoby śmierć, w jaką zapada człowiek zamrożony, a potem wskrzeszony, nie była identyczna z tą śmiercią, o której mówi Pismo Święte, że dusza ulatuje po niej w zaświaty.
- Dusza młodzieńca i dusza starca, choć zachowuje rysy identyczności, gdy mowa o tym samym człowieku, a dalej: dusza, z czasu, gdy był on dzieckiem, i z chwili, kiedy, schorowany śmiertelnie, stoi przed agonią — to stany świadomości nadzwyczaj różne.
I nareszcie dwa słowa w jednym zdaniu (z Summa technologiae): Ostatecznie po długiej serii przeróbek wprowadzi w maszynę umiejętności dedukcji i indukcji, umiejętność kojarzenia, chwytania tożsamej „postaci” różnie sformułowanych a identycznych treści, aż w końcu uzyska maszynę, która będzie po prostu „zwykłą” maszyną myślącą.
-
Argumentacja Lemologa też mnie przekonuje - jako możliwość, że Mistrz czasem (wyjątkowo rzadko) źle użył jakiegoś słowa/pojęcia. Nie mówię o błędach gramatycznych, tylko semantyczno-kontekstowych. Jego prawo. Pod niektórymi względami był/bywał Geniuszem, ale ani na chwilę nie przestał być Człowiekiem :-)
vosbm
pjes: generalnie skłaniałbym się jednak ku tezie, że swe dzieła tworzył tylko po polsku - dlatego, że ten język znał, rozumiał, czuł i władał nim znacznie lepiej niż którymkolwiek innym.